چگونه انتخاب رشته کنیم؟ نکات مهم تشکیل دهنده ی آینده ی ما چیست؟

چگونه انتخاب رشته کنیم که پشیمان نشویم

انتخاب رشته یکی از انتخاب های مهم زندگی:

انتخاب رشته یکی از مهمترین انتخاب­های هر فرد پس از پایان تحصیلات متوسطه است. این انتخاب به دلیل تاثیر زیادی که در تعیین سرنوشت افراد دارد تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می­شوند. عوامل بیرونی تا حدودی از اختیار فرد خارج است و به صورت غیرمستقیم انتخاب او را تحت تأثیر قرار می­دهند. اما عوامل درونی تا حد زیادی در کنترل فرد قرار دارد.

حالا سوال های من:آیا ماباید با علاقه ی خود تعیین رشته کنیم یا با افکارات و عوامل بیرونی مثل افکار خانواده

یا معلمان و مشاوران و یا ...  .این سوال با افکار های مختلف جواب های زیادی دارد .

اما مهم این است که بهترین راه برای بهترین آینده چیست؟.....

الف- عوامل بیرونی مهم اثرگذار بر انتخاب رشته

به صورت کلی می‌توان عوامل بیرونی مهم تأثیرگذار بر انتخاب رشته داوطلبان را در موارد زیر خلاصه کرد:
1-خانواده، 2- محیط آموزشی، 3- افراد اثرگذار در زندگی فرد، 4- گروههای همسالان، 5- رسانه‌ها، 6- زمینه‌های اقتصادی و شغلی.
مواردی که در ادامه حتما بخوانید می تواند تاثیر گذار در افکار شما برای انتخاب رشته باشد.

1- خانواده:

ما درخانواده به دنیا می‌آییم و بسیاری از چیزها را از این طریق می‌آموزیم. در واقع خانواده نخستین منبع یادگیری کودکان و نوجوانان است. تجاربی که ما در خانواده
می­آموزیم تا پایان زندگی با ما همراه خواهد بود. بخش زیادی از رفتارها، گرایشها، تمایلات، نگرش‌ها و ارزشهای ما در خانواده شکل می‌گیرد. به دلیل طولانی شدن سالهای حضور در خانواده، انتخاب رشته تحصیلی داوطلبان از محیط خانه و خانواده تأثیر زیادی می­پذیرند. در بسیاری موارد، این تأثیر مثبت است و والدین فرزندان خود را به سوی انتخاب رشته صحیح راهنمایی می­کنند، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که کمک اعضای خانواده، از لحاظ فراهم نمودن امکانات خودشناسی و اطلاعات مورد نیاز برای انتخاب رشته فرزندشان می­تواند سودمند باشد.
اما در برخی موارد والدین علائق خود را در ادامه تحصیل از سالهای ابتدایی به دانش‌آموز تلقین می‌کنند. بر این اساس، نوعی علاقه کاذب در فرد شکل می‌گیرد و آینده ا‌و را رقم می‌زند.
والدین می‌توانند نقش بسیار مهم و اساسی در کمک به فرزندانشان جهت انتخاب رشته آگاهانه، ایفا نمایند. آنها باید به عقاید فرزندان خود احترام گذاشته و در صورتی که خطا و یا لغزشی مشاهده کردند، تلاش لازم در جهت رفع آن مبذول نمایند نه اینکه آنها را به انتخاب رشته یا دانشگاهی که خودشان علاقه‌مند به تحصیل در آن بوده و به هر دلیلی شرایط لازم برای ادامه تحصیل را نداشته‌اند، راهنمایی کنندو یا صرفاً به دلایل دیگری مانند پرستیژ اجتماعی رشته و یا درآمد آن، فرزند خود را هدایت کنند.
پدر و مادر گرامی:
اگر می‌خواستید در رشته یا دانشگاه خاصی تحصیل کنید و به هر دلیلی موفق به این کار نشدید، فرزند خود را مجبور به انتخاب آن رشته یا دانشگاه نکنید. 
روابط مناسب خانوادگی باید مبتنی بر تعامل باشد و شما نباید به خاطر زحماتی که به خاطر فرزندتان متحمل شده‌اید، انتظار داشته باشید آرزوها و ایده‌آلهای فرزندانتان کاملاً منطبق با آرزوها و ایده‌آلهایتان باشد.فرزند خوب لزوماً کسی نیست که در همه ابعاد شبیه ما باشد؛ بلکه هر یک از فرزندان ما دارای ویژگی های منحصر بفردی هستند و هر فردی باید در رشته مناسب با ویژگی های شخصیتی اش تحصیل نماید. 
سعی نمایید به فرزند خود کمک نمایید که قبل از انتخاب رشته، اطلاعات مورد نیاز از رشته ها و دانشگاهها را کسب نماید.

 

2. محیط آموزشی:

ما سالهای زیادی از اوقات کودکی و نوجوانی خود را در مدرسه و دبیرستان می‌گذرانیم. در طول تحصیل قبل از دانشگاه ما تجارب زیادی را با معلمان و همسالان خود در این محیط کسب می‌کنیم و بسیاری از علائق ما به ادامه تحصیل در مدرسه شکل می‌گیرد. همه ما معلمانی داشته‌ایم که گاهی آنقدر اثرگذار بوده‌اند که ما را به رشته خاصی علاقه‌مند و یا بر عکس از رشته خاصی بیزار کرده‌اند. محیط مدرسه خصوصاً بعد از دوره راهنمایی نقش زیادی در جهت دهی به علائق دانش‌آموزان دارد.
در دوره متوسطه، با تخصصی تر شدن حوزه‌های تحصیل، دبیران و مشاوران تحصیلی نقش پر رنگ‌تری در هدایت دانش‌آموزان دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از دانش‌آموزان در دوره دبیرستان ضمن الگو قرار دادن معلمان، آنها را به عنوان مشاوری صدیق قبول دارند. از این رو دبیران و مشاوران تحصیلی باید اطلاعات و دانش لازم را برای راهنمایی دانش آموزان خود کسب کنند.
مشاورین و معلمان گرامی
اگر قصد کمک به دانش آموزان را در انتخاب رشته شان دارید، سعی کنید اطلاعات و دانش خود را از انتخاب رشته بالا ببرید. زیرا ضررِ ‌دادن اطلاعات ناقص به داوطلبان‌، بسیار بیشتر از عدم دسترسی به مشاور است.

 

3. افراد اثرگذار در زندگی فرد:

ما در طول زندگی با صدها بلکه هزاران نفر آشنا می‌شویم. برخی از این آشنایی‌ها فقط چند دقیقه دوام می آورند و برخی دیگر ممکن است تا پایان زندگی با ما همراه باشند. اما در میان این هزاران نفر، تنی چند از زنان و مردان، برای ما اهمیت ویژه‌ای می‌یابند و الگوی رفتار ما قرار می‌گیرند. گاه دوست داریم مانند آنان باشیم و مایلیم پا جای پای آنان بگذاریم و از آنان الگو بگیریم. گاه از اشتباهات آنان درس گرفته و می‌خواهیم از آنها پرهیز کنیم. این افراد در انتخاب آینده تحصیلی فرد نیز نقش مهمی دارند و در برخی موارد از والدین و معلمان نیز اثرگذارترند. به عنوان نمونه دانش‌آموزان ممکن است پس از آشنایی با زندگی بزرگانی مانند دکتر محمودحسابی، پروین اعتصامی، دکتر طاهره صفارزاده، دکتر چمران و دکتر بهشتی و غیره آنها را الگوی خود قرار دهند و تلاش کنند مانند آنها افرادی مفید و اثرگذار در جامعه باشند.

 

4. گروههای همسالان:

گروه همسالان از سنین کودکی تا بزرگسالی بر رفتار افراد اثر می‌گذارند. بسیاری از اندیشه‌ها، خواسته‌ها و رفتارهای ما تحت تأثیر همسالان قرار دارد. برخی از تصمیم­های ما در گفتگو با دیگر هم سن و سالهای ما شکل می‌گیرد. ما باید از این رابطه و تأثیری که می پذیریم ارزیابی درستی داشته باشیم. داوطلبان آزمون سراسری در بسیاری موارد تابع تصمیم‌های همسالان خود می‌شوند و رشته‌ای را انتخاب می‌کنند که گروه همسالان ایشان توصیه می‌کنند. در طول تحصیل نیز ممکن است دوستان و همسالان، میزان تلاش و یا عدم تلاش داوطلب را تحت تأثیر قرار ‌دهند.
داوطلبان گرامی: 
دوستان شما، عموماً اطلاعاتی بیشتر از خودتان ندارند. بنابراین سعی کنید گفته‌ها و توصیه‌های دوستان و همسالان­تان را با رعایت احتیاط در انتخاب رشته­تان مورد استفاده قرار دهید.

 

5. رسانه‌ها:

رسانه‌هایی همچون صدا و سیما، اینترنت و مطبوعات تأثیر بسیار زیادی بر زندگی نسل جوان دارند. ما از کودکی در مقابل حجم وسیعی از اطلاعات رسانه­ها قرار داریم و بسیاری از دانستنی‌ها و تصورات خود را از آنان می‌گیریم، اما می‌دانیم که همه آنها به یک اندازه اعتبار ندارند. رسانه‌ها هرچند منبع اطلاعاتی مهمی به حساب می­آیند اما گاهی اوقات بویژه در برنامه‌های نمایشی، مبالغه‌های زیادی در مورد آدمها، حوادث و پدیده‌ها می‌کنند.
داوطلبان گرامی:
ما نباید تحت تاثیر مبالغه‌های رسانه ها در مورد رشته ها قرار بگیریم بلکه باید همواره به دنبال واقعیتها، اطلاعات صحیح وتناسب هر ر شته با وضعیتی که در آن قرار داریم باشیم.

 

6. زمینه‌های اقتصادی، شغلی:

هر فرد در بافت اقتصادی خاصی رشد می‌کند و مشخصه‌هایی را از این بافت کسب می‌کند که او را از سایر افراد مجزا می‌نماید. زمینه‌های اقتصادی و شغلی، انتخابهای افراد درون جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به عنوان مثال وقتی در کشورمان با پدیده بیکاری روبرو هستیم، طبیعی است که داوطلبان هنگام انتخاب رشته، به تحصیل در رشته‌های اشتغال‌زا، توجه بیشتر نشان خواهند داد.

 

خب عوامل درونی مثل علایق و علاقه ها به رشته با نگاه به مهارت های خودرا بررسی می کنیم.
1-مهمترین نکته در انتخاب رشته "علاقه" داوطلب است متأسفانه برخی از داوطلبان به جای اندیشیدن به رشته مورد علاقه خود، تمام همت خود را صرف نوعی انتخاب رشته می کنند تا احتمال قبولی آنها افزایش یابد. یعنی درصدد هستند صد رشته انتخابی خود را طوری اولویت بندی کنند که بدون توجه به علاقه خود فقط در یک رشته قبول شوند در صورتی که این تصور خیالی باطل است. به عنوان مثال اگر رتبه کشوری داوطلبی در گروه آزمایشی ریاضی و فنی 100 باشد و رشته مهندسی عمران دانشگاه علم و صنعت را به عنوان انتخاب بیستم خود تعیین کند و داوطلب دیگری با رتبه 101 همان رشته را به عنوان اولین انتخاب خود تعیین کند داوطلبی که رتبه 100را کسب کرده در اولویت قرار می گیرد مگر این که این داوطلب در انتخابهای قبل از انتخاب بیستم خود (عمران دانشگاه علم و صنعت) پذیرفته شود. به همین دلیل توصیه می شود داوطلبان فقط براساس علاقه، توانایی و استعداد خود انتخاب رشته نمایند.
2-انتخاب رشته باید منطبق با "استعداد" داوطلب باشد. برخی از داوطلبان که رتبه های یک، دو یا سه رقمی کسب می کنند با توجه به رتبه خوب خود اتوماتیک وار به دنبال انتخاب رشته هایی مثل پزشکی و مهندسی و... می باشند و استعداد و توانایی خود را در نظر نمی گیرند و برعکس عده ای دیگر از داوطلبان که رتبه خوبی ندارند با انتخاب رشته های پایین تر که متقاضی کمتری دارند بدون توجه به استعداد و توانایی خود به دنبال راهیابی به دانشگاه هستند. و در زمان انتخاب رشته، رشته ای را بدون توجه به علاقه و استعداد خود انتخاب می کنند، که باید حداقل دو تا چهار سال با آن رشته درگیر باشند و بعد از فارغ التحصیلی باید زندگی خود را در گرو رشته ای بدانند که هیچ تمایلی به آن ندارند.
 منظور از "استعداد" توانایی و قدرت انجام دادن برخی از کارها و اموری است که این موجب می شود آن فرد از افراد دیگر متمایز شود. برخی از افراد با این که از استعداد متوسط در یک زمینه خاص برخوردار هستند اما بر اثر همت و تلاش مداوم در آن زمینه موفق می شوند و برعکس عده ای دیگر با این که از استعداد بالایی در یک زمینه برخوردار هستند اما به دلیل بی توجهی به استعداد خود از این نعمت خدادادی بهره مند نمی شوند.
3-انتخاب رشته باید با چشم باز و "شناخت" دقیق انجام پذیرد البته مبحث مربوط به شناخت رشته های دانشگاهی به عقب برمی گردد یعنی داوطلب می بایستی از مدتها پیش با بهره گرفتن از منابع معتبر انتخاب رشته، مشورت با خانواده، آشنایان و دوستانی که فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند ، شناخت دقیق و کاملی از رشته های مورد نظر خود کسب کرده باشد و با شناخت کامل اقدام به انتخاب رشته نماید.

حال به 6 سوالی که کاظم قلم چی موسس کانون فرهنگی آموزشی قلم  چی در این باره گفته به خوبی فکر کنید و پاسخ دهید...

کاظم قلم چی: قبل از انتخاب رشته به این 6 سوال پاسخ دهید

تصحیح یک اشتباه بزرگ برای انتخاب رشته‌ی موفق

بعضی از دانش‌آموزان تصور می‌‌کنند برای یک انتخاب رشته‌ی خوب، مهم‌ترین چیز کارنامه و نمرات و رتبه‌ی کنکور است. آن‌ها بیش از آن‌که به خودشان، اهدافشان و آینده‌شان فکر کنند، به نظر دیگران و اهمیتی که مردم جامعه‌ به رشته‌های مختلف می‌دهند توجه می‌کنند؛ اما موضوع اصلی برای یک انتخاب رشته‌ی صحیح این است که خودتان و اهدافتان را خوب بشناسید. موضوع اصلی انتخاب رشته‌، خود شما هستید. من 6 سؤال طرح کرده‌ام که اگر بتوانید به این 6 سؤال پاسخ دقیق و واضحی بدهید انتخاب رشته‌ی خوبی خواهید داشت.

این سؤال‌ها برای خودشناسی شما در زمینه‌ی انتخاب رشته تنظیم شده است. هر چه پاسخ‌های شما دقیق‌تر و واضح‌تر باشد، شناخت شما از خودتان و اهدافتان روشن‌تر است و در نتیجه انتخاب بهتری خواهید داشت.

لطفاً سؤال‌ها را با دقت بخوانید و خوب فکر کنید. با پدر و مادر خود نیز مشورت کنید؛ زیرا آن‌ها روحیات و ویژگی‌های شخصیتی شما را بیش‌تر و بهتر می‌شناسند و می‌توانند به شما در شناخت خودتان کمک کنند.

سؤال 1: آیا می‌دانید می‌خواهید کدام رشته‌(ها)ی دانشگاهی را انتخاب کنید؟

سؤال 2: آیا می‌دانید شغل آینده‌ی شما چیست؟ آیا هنگام انتخاب رشته به شغل آینده‌ی خود نیز فکر می‌کنید؟
سؤال 3: آیا نظر شما در مورد انتخاب رشته با نظر خانواده‌تان هماهنگ است؟
سؤال 4: آیا فقط در شهر خود می‌مانید یا به شهر دیگر هم می‌روید؟
 سؤال 5: کف قابل قبول شما کجاست؟
سؤال 6: کدام رشته‌ها را خوب نمی‌شناسید؟ کدام رشته‌ها را می‌خواهید بشناسید؟

در پایان بار دیگر از شما تقاضا می‌کنم به این 6 سؤال مطرح‌شده با دقت فکر کنید. با خانواده و دوستان خود گفت‌وگو کنید و بهترین تصمیم‌ را بگیرید. تصمیمی بگیرید که تا یک سال بعد هم آن را قبول داشته باشید.

ممکن است بخواهید ریسک کنید یا این‌که تصمیم بگیرید که حتماً همین امسال در هر رشته‌ای که قبول شوید به دانشگاه بروید و در مراحل بعدی تحصیل (کارشناسی ارشد و دکترا) به ایده‌آل خود نزدیک شوید. یا این‌که حالت میانه‌ای داشته باشید؛ یعنی نه خیلی اهل ریسک باشید و نه این‌که امسال به هر رشته‌ای قانع شوید. در هر صورت شما انسانی یگانه و منحصربه‌فرد هستید و باید بهترین تصمیم‌ را بگیرید. با شروع زودهنگام، با در نظر گرفتن وقت کافی، با گفت‌وگوی زیاد و با تفکر عمیق، آینده‌تان را برای خود بسازید.

پیروز باشید که هستید!

کاظم قلم‌چی